Bilzen – Tongeren (SGR Haspengouw)

Blauwe lucht, temperaturen boven nul, maar wel een bevroren ondergrond zodat het modderploeteren nog even uitgesteld wordt. Dat ging ik niet laten liggen. Geen nieuwe GR deze keer, maar zowaar een vervolg. Omdat de tocht door het drassige brongebied van de Demer gaat dacht ik hem te doen wanneer het wat droger is, maar een weekje vriezen maakt het het perfecte moment om verder te wandelen in Haspengouw. Bilzen – Tongeren is een treinstapper (niet degene uit het gidsje, die loopt hoofdzakelijk via GR 128).

Zondag 14 februari 2021
Streek-GR Haspengouw
Topo-kaart SGR Haspengouw

23 km (Met een bezoekje aan Alden Biesen)

Bilzen en Tongeren zijn stations op de lijn Hasselt-Luik. Voor wie uit het Oosten van Limburg komt is De Lijn bus 10 (Uurlijks Genk – Tongeren via Bilzen) een optie. Zondags rijdt deze bus minder frequent.

Signalisatie is goed, al wordt er minder dubbel gewerkt met kruisen op de stukken SGR Haspengouw. Stukken die samenvallen met GR 128 volg je rood-wit. Naast de buitenste lus bestaat de SGR uit deelroutes die centraal door Haspengouw lopen. Op afsplitsingen is het even opletten. De route staat aangegeven met de volgende dorpen op het deeltraject (en het nummer van de volgende wandelwissel).

De bus zet me op een dik halfuurtje af aan het station van Bilzen, en aan de onderdoorgang van het spoor pik ik de Streek-GR opnieuw op. Het centrum van Bilzen doet de GR niet aan, en ik laat het ook aan mij voorbijgaan. Nu er geen kans is op horeca moet ik zeggen dat een rondje stadswandelen minder aantrekkelijk lijkt. Bovendien is het al redelijk laat, aangezien de eerste bus op zondag pas om 10 uur vertrekt in Genk. Recht naar het stadspark dus, langs het Cultureel Centrum en het zwembad. Het park begint als een typisch park: mooie vijver met fonteintje, bankjes en op deze mooie zondag een hoop slenteraars. De jonge Demer baant er zich een weg door. Hoe verder weg van het centrum hoe ruwer het park wordt, naadloos overgaand in bos. In dit gedeelte zijn het de sportievere wandelaars en joggers die de bovenhand hebben. Ik loop het park uit via een tunneltje onder de Alden Biesensingel.

Onmiddellijk na de de singel gaat het omhoog, via wat de steilste klim van de dag zal blijken. Ik had een rustigere aanloop verwacht voor het op en neer gaan in het Zuiden. Deze straat klimt langs de oostflank de Demervallei uit wat niet alleen zorgt voor mooie uitzichten over de vallei, maar ook voor een aangenaam stukje in het zonnetje. Het lijkt bijna truiweer. De route blijft even op hoogte, om uiteindelijk toch terug af te dalen richting Demer. Via smalle paadjes loopt het naar een mooi rietveld dat hier helpt om de Demer zuiver te houden. Door de pluimen duikt de toegangspoort van Alden Biesen op.

Alden Biesen ontstond toen de hertog van Loon en zijn zus de machtige abdis van het nabijgelegen Munsterbilzen in de 13de eeuw een kapel op deze plaats en alle bijhorende rechten aan de Duitse orde schonk. Misschien als troost omdat diezelfde Ridderorde niet zo lang daarvoor wandelen werd gestuurd uit het Heilige Land. Alden Biesen groeide al snel uit tot het centrum van de macht van de Duitse orde in de balije Biesen, een regionale afdeling van de orde in het Maas en Rijngebied. (Tussen 1362 en 1543 werd het domein verlaten werd voor de Commanderij Nieuwen Biesen in Maastricht, vandaar de Alden in de naam). Onder de landcommanderij Alden Biesen bevonden zich de andere bezittingen van de orde in de streek, vooral langs de belangrijke handelsroute Leuven – Keulen. Het complex moet gedurende zijn bestaan als landcommanderij een constante bouwwerf zijn geweest want elke landcommandeur lijkt zijn eigen stempel hebben te willen drukken door toevoegingen en verbouwingen. Ik wandel het domein binnen door de poort van het gasthuis, vroeger verblijfplaats voor pelgrims en andere reizigers en kom uit op de Maastrichterallee. Een historisch stukje weg dat ook vandaag nog wordt aangedaan door de GR128 richting Maastricht, en de Via Limburgica die in Namen aansluit op de routes naar Compostella. (Grote gedeelten van de SGR lopen samen met deze route, die ook Tongeren aandoet). Het hellend kasseistrookje is wordt ook al een aangedaan door de Ronde van Limburg. Het is al even geleden dat ik nog in Alden Biesen was, en ik kan het dan ook niet nalaten even een kort rondje te maken langs de kerk en de waterburcht. Hoewel je hier niet alleen loopt is het domein groot genoeg om de drukte te spreiden. De SGR gaat verder over de allee omzoomd met linden naar het Apostelhuis aan de andere kant van het domein. Het was de bedoeling hier 12 hulpbehoevenden uit de streek onder te brengen. Het mooie poortgebouw staat er, hulpbehoevenden zijn er nooit ondergebracht. Wisselende prioriteiten vermoed ik, toen al.

Na dit historische geweld loopt het via enkele uitlopers van het dorpje Rijkhoven opnieuw naar beneden het Demerdal in. Enkele meters lang een steenweg om dan door parallel met diezelfde steenweg naar de Molenbeemd te trekken. Het brongebied van de Demer. Hier volgt een typisch drassig broekbos, doorkruist op een wel heel bouwvallig knuppelpaadje. (een informatiebord belooft herstelling in lente 2021). Het is even voorzichtig wandelen over het pad dat deels ingezakt is en waar hier en daar een stukje ontbreekt. Onder het padje zie ik ijs, dus het is voorzichtig stappen zo zonder een idee van wat er onder ligt mocht een plankje het begeven. Op de plaatsen waar er geen knuppelpad is aangelegd begint de bovenste laag reeds te smelten en ik vermoed dat het hier de eerste tijd wel eens ploeteren zou kunnen zijn. Wel een erg mooi gebied, met een picknickbankje halverwege. Het is me al eerder opgevallen, maar ook hier is er enorm veel maretak aanwezig, sommige bomen lijken wel verzwolgen. Een gekende druïde zou zich hier kunnen uitleven.

Eens je de Molenbeemd uitstapt in het dorpje Membruggen verandert het karakter van de tocht. Zowel de eerste etappe als het stuk tot op dit punt vandaag werd getekend door de Demer en de verschillende beken die er in uitmonden. Drassige natuurgebieden in de vallei. Vanaf Membruggen loop ik door droog Haspengouw, waar het op en neer lopen tussen weidse velden en kleine dorpjes de boventoon voert. Rijk landbouwgebied, met boomgaarden, hier en daar een vierkantshoeve, en onderdeel van een nieuwere bron van inkomsten voor de streek: B&B’s. Om dit duidelijk te maken klimt de SGR naar rustige landbouwbanen tussen de velden. Opvallend ook is dat je hier een stuk meer wandelaars tegenkomt dan fietsers. Waar mijn vorige tocht het enkel de hondenuitlaters waren die zich vertoonden lopen er hier verspreid over het parcours verschillende groepjes, de ene al Corona-proofer dan de andere. Zalig is het in ieder geval met een zwak zonnetje tussen de velden gedeeld met een buizerd.

Je ziet het al van ver liggen, maar toch is er een mooie binnenkomst van Genoelselderen waar je via een steil dalend padje recht op de gevel van het bekende wijnkasteel uitkijkt, achter het statige gebouw zie je de wijnranken. Ook dit dorp is slechts enkele straten groot en al snel ben je er door, dalend door een mooie holle weg om via een tunneltje de E313 te kruisen. Dankzij het dal waar de autosnelweg inloopt blijft ook het geruis gelukkig beperkt tot de onmiddellijke omgeving (Al zal het zondagsverkeer ook wel geholpen hebben). Ook na de kruising doet de SGR zijn best om de rustige onverharde paden op te zoeken en zo loop je bijna zonder dat je het doorhebt een volgende dorp binnen. Op zich is Ketsingen niet het boeiendste dorp waar je passeert, maar toch moet ik even met de ogen knipperen als ik bij het uitlopen een oud dorpsschooltje passeer vol exotische dieren. Levensechte beelden van olifanten en zebra’s trekken de aandacht. Wat opzoekwerk thuis leert me dat ik het bedrijfje Zephyr gepasseerd ben waar Hedwig Snoeckx in kunststof replica’s maakt van mensen en dieren, op aanvraag van musea en kunstenaars. De Neanderthalers in het Gallo-Romeins museum iets verderop zijn van haar hand (of die van haar ondertussen overleden echtgenoot), en een artikel in het Belang dat jammer genoeg achter een paywall zit leert me dat ze in 2018 bezig was met een project voor het Museum voor Midden Afrika om alle op sterk water bewaarde specimen voor expositie te vervangen door replica’s (De echte kunnen blijkbaar moeilijker tegen het licht). Indrukwekkend.

Ondertussen ben ik ook aangekomen op het grondgebied Tongeren. Via een mooi bospad loopt het naar het tweede deel van Ketsingen-Berg omhoog naar de berg dus. De klim naar het kerkje levert een spectaculair uitzicht op over het Jekerdal aan de zuidkant met in de verte de terrils van het Maasbekken, en in het noorden de Genkse terrils. Het hoogste punt is dit niet op de SGR, rond Heers gaat het nog enkele meters hoger, maar je krijgt in ieder geval een aanzienlijk deel van Haspengouw in twee oogopslagen te zien. Door het dorpje dat op de grens van het Maas- en Scheldebekken ligt, loop je tussen de koeienstallen die hier blijkbaar gewoon op straat uitgeven naar Tongeren in het dal. Even is het hier wat drukker verkeer, je zit duidelijk niet ver van de stad meer, maar ik loop even later alweer door de relatieve rust van het groene gebied aan de oevers van de Jeker. Relatieve rust, want hier stikt het van de zondagswandelaars. Families, vriendengroepen, allemaal slenteren ze door de lange rechte dreven die op een boogscheut van het centrum van Tongeren uitkomen. De overvolle parking en het vele Frans dat ik hoor toont aan dat dit gebied een favoriet is bij de mensen uit Tongeren en omstreken. Waarom is me niet helemaal duidelijk. Het is groen maar tenzij het de eindetochtblues is lijkt het me ook niet iets om heel ver voor te rijden. De stukken hier naar toe waren een pak boeiender. Tenzij er via zijpaadjes spectaculairdere dingen te vinden zijn onthou ik vooral een ellenlang breed pad rechtdoor. Onder de spoorweg zet het me wel af aan de rand van het centrum.

Dat GR-wandelen in de stad toch nog iets anders is bewijs ik door vanaf de eerste centrumstraat de tekens kwijt te raken. Ik zoek dan maar zelf een weg naar het station. De volgende etappe begint met een rondgang door het historische centrum, die pik ik met plezier weer op aan de Moerenpoort. Terugkeren doe ik met de trein omdat ik een uur op een bus zitten enkel doe als ik het echt niet kan vermijden. Naar goede gewoonte is de ticketautomaat zo gekalibreerd dat zelfs de vier letters van Genk een onmogelijke opdracht is. De NMBS-app loopt gelukkig wel vlot.

Schitterend tochtje, geholpen door het fantastische weer. Grote pluspunt is de wijziging in het landschap halverwege zodat het nooit eentonig wordt. Het mooie Demerdal en Alden Biesen in de ene helft, en dan het uitgestrekte landbouwlandschap met zijn onooglijke dorpjes in het andere. Naar mijn gevoel ook veel onverhard voor de streek, door bosjes en landbouwwegels. Ik zou deze tocht wel niet willen doen als er modder in het spel is. De sporen in de bevroren ondergrond tonen duidelijk dat het hier de laatste weken ploeteren was.